ایده ساخت پیانوهای سایلنت عموما بر مبنای كنترل شدت صدا در پیانوهای اكوستیك شكل گرفته است. با پرجمعیت شدن شهر ها و كوچكتر شدن خانه ها، انجام تمرینات پیانو در آپارتمان ها و فضاهای كوچك تقریبا غیر ممكن است و یا محدود به ساعتهای خاصی از روز می شود. لذا بسیاری از علاقه مندان نمی توانند از حداكثر زمان ممكن برای تمرینات خود استفاده كنند. از طرفی تمرینات پیانو برای پیانیست لذت بخش است و برای اطرافیان او ممكن است خوشایند نباشد و در نتیجه حتی در یك خانه ویلایی بزرگ هم ممكن است محدودیتهای زمانی برای نوازنده وجود داشته باشد. پیانوهای دیجیتال نیز هنوز نتوانسته اند انتظارات پیانیستها را علی الخصوص در سطوح بالای نوازندگی برآورده كنند. در نتیجه به نظر می رسد پیانوهای سایلنت گزینه بهتری (و البته گرانتر) برای حرفه ای ها باشد. شاید بزرگترین مزیت سیستم های سایلنت این است كه هر زمان بخواهید میتوانید آن را غیر فعال كرده و از صدای طبیعی پیانوی خود لذت ببرید. در واقع پیانیستهای حرفه ای تنها زمانی از سیستم سایلنت استفاده میكنند كه امكان استفاده از سیستم طبیعی ساز وجود نداشته باشد - حتی به هنگام تمرینات!!!
برای فهم دقیق عملكرد پیانوهای سایلنت بهتر است در ابتدا نگاهی به نحوه ایجاد صدا در پیانوهای اكوستیك داشته باشیم.
در همه انواع پیانوهای آكوستیك، اعم از دیواری و گرند، ضربه چكشها به سیم عامل اصلی ایجاد صدا است و در نهایت صدای ایجاد شده توسط صفحه صوتی ساز تقویت می شود. مكانیزمی كه ضربه دست پیانیست به كلاویه را به ضربه چكش به سیم تبدیل می كند "اكشن" نام دارد. در مكانیزم اكشن اهرمها و لولاهای متعددی استفاده شده است تا این انتقال حركت به درستی و با بیشترین میزان كنترل بر روی ضربه صورت گیرد.
در پیانوهای سایلنت، از یك میله مخصوص استفاده میشود تا چكشها را بلافاصله قبل از برخورد به سیم متوقف كند. تنظیم دقیق این فاصله بسیار مهم است. فاصله چكشها در حالت استراحت(پیش از فشردن كلاویه ها) تا سیم معمولا hammer travel نامیده میشود. در صورتی كه میزان این فاصله تغییر كند، حس تاچ پیانو تغییر كرده و در برخی موارد موجب اختلال در مكانیزم اكشن میشود. بنابراین تنظیم میله متوقف كننده چكشها در سیستم سایلنت باید به گونه ای صورت گیرد تا كمترین كاهش را در میزان hammer travel ایجاد كند.
با عدم برخورد چكش به سیم، مكانیزم اصلی و طبیعی ایجاد صدا در پیانو متوقف شده و سیستم الكترونیكی تولید صدا وارد عمل میشود. این سیستم شامل حسگر (كه در زیر هر كلاویه قرار دارد) و یك سیستم پردازش و تولید صدای دیجیتال است. حسگرها عموما به دو صورت تماسی (در پیانوهای سایلنت قدیمی) و غیر تماسی عمل میكنند. حسگرهای تماسی قدیمی عموما موجب تغییر كیفیت تاچ كلاویه ها می شدند. البته در حال حاضر حسگرهای تماسی جدیدتری طراحی شده اند كه به صورت تركیبی عمل میكنند(نوری-مكانیكی) و با توجه به سبكی شاخكها تاثیر بسیار ناچیزی در كیفیت تاچ كلاویه ها دارند ولی نهایتا كیفیت آنها با گذشت زمان تغییر میكند و ممكن است بعد از گذشت چند ماه نیاز باشد تا حساسیت سنسورها را مجددا تنظیم نمایید(البته انجام این كار توسط خود نوازنده و در زمان بسیار كوتاهی امكانپذیر است). شركت midmuro از جمله تولید كنندگان با كیفیت این نوع از سنسورها است كه عموما با سازندگانی نظیر Samick همكاری دارد. درشكل 1 نمونه ای از سنسورهای تماسی نشان داده شده است.
شكل 1- نمونه سنسور تماسی ساخت شركت Midmuro كه بر روی پیانوی Samick 121 نصب شده است.
حسگر های غیر تماسی مدرن در واقع حسگرهای نوری هستند كه میتوانند بدون تماس با كلاویه و تغییر كیفیت تاچ، سرعت كلیدها را اندازه گیری كرده و به سیستم پردازش مركزی منتقل كنند. نحوه اندازه گیری سرعت كلاویه ها خود مبحثی پیچیده بوده و هدف ما پرداختن به جزئیات آن نیست. در شكل 2 و 3 نمونه ای از حسگر نوری شركت YAMAHA كه یكی از پیشتازترین شركت ها در زمینه تولید سیستم های سایلنت است نمایش داده شده است.
شكل 2- زبانه پلاستیكی- زبانه در پایین ترین قسمت خود كاملا شفاف است و به سمت بالا به تدریج تیره تر میشود.
شكل 3- محل قرار گیری زبانه بین منبع نور و حسگر نوری
همانطوریكه در تصویر 2 مشاهده می كنید، یك زبانه كوچك پلاستیكی در زیر كلاویه نصب شده است. این زبانه پلاستیكی در انتها شفاف بوده و به تدریج به سمت بالا تیره تر می شود. زبانه در میان یك محفظه كوچك كه محل قرار گیری منبع نور و حسگر نور است قرار میگیرد (شكل 3) و حسگر نوری میزان نور عبوری را به طور پیوسته اندازه گیری میكند. در حالت استراحت كلید، نور همواره به میزان حداكثر از زبانه شفاف عبور میكند و پردازشگر میتواند تشخیص دهد كه كلید در حالت استراحت است. با فشردن كلید، هر چقدر كلید پایین تر می رود میزان نور عبوری كمتر شده و بنابراین پردازشگر مركزی متوجه تغییر مكان كلاویه میشود. به كمك معادلات ریاضی بسیار دقیق میتوان سرعت و شتاب كلید را به هنگام پایین رفتن و بالا رفتن كلید محاسبه نمود. سرعت پایین رفتن كلید كیفیت ضربه چكش به سیم را مشخص كرده و پرازشگر متناسب با سرعت كلاویه، نمونه صدای از پیش ضبط شده (sound sample ) را پخش می نماید. سرعت بالا رفتن كلید نیز برای شبیه سازی دقیقتر تكنیك های لگاتو، استاكاتو، تنوتو و ..... بسیار ضروری است.
نكات قابل توجه به هنگام خرید پیانوهای سایلنت:
1- از فروشنده بخواهید تا نوع كاركرد حسگر را به شما توضیح بدهد. حسگرهای نوری كیفیت و دوام بالاتری دارند.
2- میزان پولیفونی( تعداد صداهایی كه به صورت همزمان پخش میشود) در سیستم سایلنت بسیار مهم است و هر چقدر بالاتر باشد صدای پیانوی شما در حالت سایلنت با كیفیت تر خواهد بود. سیستمهای با كیفیت عموما پولیفونی 128 و یا 256 را ارائه میكنند.
3- سیستمهای سایلنت پیشرفته توانایی شبیه سازی رزونانس های طبیعی پیانو را دارند كه موجب میشود صدای حاصل از سیستم سایلنت به صدای پیانوی آكوستیك نزدیكتر باشد.
4- تعداد نمونه های صوتی از پیش ضبط شده كه در حافظه پردازشگر این سیستمها قرار دارد بسیار مهم است. سیستمهای با كیفیت معمولا نمونه برداری صدا را در چندین شدت مختلف (نوانسهای متفاوت)انجام میدهند كه به آن Dynamic sampling می گویند.
5- اگر سیستم سایلنت را به قصد آهنگسازی و اتصال آن به سیستمهای كامپیوتری خریداری می كنید امكانات ارتباطی آن نظیر پورتهای MIDI و قابلیت اتصال وایرلس آن را مدنظر قرار دهید. برخی از سیستمها ی سایلنت نظیر PianoDisk امكانات بی نظیری را در اختیار نوازنده قرار میدهد.
6- در صورتی كه سیستم سایلنت را بعد از خرید پیانو نصب میكنید از میزان تغییراتی كه در حین نصب باید بر روی پیانوی شما انجام شود مطلع شوید. در پیانوهای دیواری با نصب سیستم سایلنت پدال وسط پیانو به عنوان اهرم فعال سازی سیستم سایلنت در نظر گرفته شده و دیگر نمی توانید از عملكرد قبلی آن (كاهش طبیعی صدای پیانو با قرار دادن نمد بین سیم ها و چكش ها) استفاده نمائید. در پیانوهای گرند معمولا اهرمی جداگانه برای فعال سازی سیستم سایلنت تعبیه میشود.
7- قبل از خریداری و نصب سیستم سایلنت از مطابقت كامل آن با پیانوی خودتان مطمئین شوید. امكان نصب برخی از سیستمهای سایلنت بر روی پیانوهای دیواری با ارتفاع كم وجود ندارد.
8- اگر نوازنده حرفه ای پیانو هستید قبل از خرید حتما كیفیت صدای سیستم سایلنت را امتحان كنید. صدای برخی از سیستمهای سایلنت به سلیقه شما نزدیكترند.
9- اگر شرایط محل شما به گونه ایست كه به هیچ عنوان نمی توانید از صدای طبیعی پیانوی سایلنت خود استفاده كنید بهتر است به فكر خرید آن نباشید. در چنین شرایطی توصیه میشود از پیانوهای دیجیتال استفاده كنید. همانطوری كه در ابتدای مقاله اشاره شد بزرگترین مزیت سیستم های سایلنت این است كه هر زمان بخواهید میتوانید آن را غیر فعال كرده و از صدای طبیعی پیانوی خود لذت ببرید... در غیر اینصورت تنها هزینه ای گزاف پرداخته اید ....