======================
نویسنده :Chris Storch
مترجم: محسن جوزی
منبع : PianoBuyer
=====================
برخلاف تصور رایج ، ممكن است جنس صدای پیانوی شما مشكلی نداشته باشد و علت اصلی صدای بد آن مربوط به محل نگهداری آن باشد. چند فاکتور مهم كه بر روی صدای پیانو تاثیرگذار هستند عبارتند از : اندازه اتاق، ارتفاع سقف، وجود لوازم و اسبابی كه صدا را جذب یا منعكس می كنند، تعداد لوازم و اسباب موجود در اتاق و نحوه چینش آنها (چینش اسباب خانه بر چگونگی و جهت پراكنده شدن صوت در محیط تاثیرگذار است).
یافتن منشا مشكل؛ پیانو یا اتاق؟
دانستن اینكه مشكل ناشی از پیانو است و یا به دلیل شرایط آكوستیكی محیط ایجاد شده است اهمیت بسیاری دارد. به عنوان مثال مشكل بلند بودن صدای پیانو معمولا به دلیل این است كه پیانوی شما برای اتاق فعلی بسیار بزرگ است. این بلند بودن صدا بیشتر در اطراف پیانو قابل لمس است و در صورتی كه از پیانو فاصله بگیرید و یا به قسمتی از اتاق كه حاوی تعداد بیشتری لوازم جاذب صوت است بروید این موضوع راكمتر حس می‌كنید. در حقیقت مشكلاتی نظیر صدای زمخت، طنین بیش از حد صدا و نقاط گرم و مرده ناشی از شرایط اتاق پیانو است. بسیاری از پیشنهاداتی كه در این مقاله ارائه شده اند به سادگی قابل اجرا و برگشت پذیر هستند. پس بهتر است قبل ازاین كه اقدام به ایجاد تغییر در پیانو كنید این مقاله را مطالعه كنید.
طنین صدا (Reverberation)
طنین صوت به معنای باقی ماندن صوت در یك فضا بعد از قطع منبع صوت است. این تداوم صدا در فضا، كیفیت صوت را تغییر داده وحسی از پر بودن، مخلوط بودن و حجیم بودن را در صدا ایجاد می‌كند. اما در صورتی كه زمان ماند صوت در فضا بیش از حد زیاد شود می تواند موجب گنگ شدن صدا شده و همچنین باعث می‌شود صدای پیانو بسیار بلند شنیده شود. وقتی میزان طنین صدا كم باشد اصطلاحاً گفته می‌شود كه صدای پیانو خشك و یا حتی مرده است و برای جبران این مشكل ممكن است نوازنده تصمیم بگیرد قطعه را با شدت بیشتری بنوازد. به طور كلی هرچه اتاق حجم بیشتری داشته باشد مدت طنین صدا بیشتر و هر چه كوچكتر باشد این مدت زمان كاهش می‌یابد. هر چه تعداد لوازم جاذب صوت در اتاق بیشتر باشد طنین ساز كوتاه تر شده و هر چه تعداد آنها كمتر باشد طنین طولانی تری خواهیم داشت. میزان مطلوب طنین به سلیقه شخصی هر فرد بستگی دارد. برخی از پیانیستها علاقه دارند تا صدای پیانوی آنها در اتاق طنین بیشتری داشته باشد ولی برخی به دنبال صدای شفاف و با طنین بسیار كم هستند.
نقاط گرم یا مرده
نقاط گرم یا مرده نقاطی از اتاق هستند كه در آن نواحی برخی از فركانسها و نتها (در شرایطی كه با شدتی برابر با سایر نتها نواخته شوند) بیشتر از سایر نتها طنین دارند. این مشكل معمولا با قرار دادن لوازمی كه موجب پراكندگی صدا می شوند(نظیر قرار دادن قفسه كتاب، مبل و یا رخت آویز در مجاروت پیانو) و یا با جابجایی مختصر پیانو و یا تغییر زاویه قرار گرفتن آن در اتاق تصحیح می‌شود.
در ادامه به 10 نکته برای بهبود صدای پیانو اشاره می‌كنیم. توصیه ما این است كه قبل از ایجاد تغییرات در صدای پیانو (voicing) ابتدا این چند روش ساده را امتحان كنید.
1-پیانویی متناسب با اندازه اتاق تهیه كنید.
اولین قدم و بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد مشكلات آكوستیكی، خرید پیانویی با سایز مناسب یرای اتاق است. اگر پیانو خیلی بزرگ باشد صدای آن در اتاق اشباع شده و اگر خیلی كوچك باشد صدای آن در همه نقاط اتاق به یك اندازه شنیده نمی‌شود. برای انتخاب اندازه پیانو می‌توانیم از یك قاعده كلی استفاده كنیم: با فرض این كه ارتفاع سقف اتاق حدود 240 سانتیمتر باشد مجموع طول 4 دیوار اطراف پیانو باید حداقل 10 برابر طول پیانوی گرند(و یا ارتفاع پیانوی دیواری) باشد. البته در بسیاری از موارد شاید نتوان از این قاعده استفاده كرد، چرا كه معیار تصمیم گیری ما ممكن است با توجه به بودجه و همچنین نیاز موسیقایی ما تغییر كند و نتوانیم اندازه ی اتاق را در تصمیم گیری دخیل كنیم. به عنوان مثال یك پیانوی كوچك معمولا مشكلاتی ذاتی نظیر صدای باس و اكشن ضعیف را با خود به همراه دارد، حتی اگر كاملا برای اتاق شما اندازه باشد!. از طرفی ممكن است پیانوی گرندی با صدای باس عالی تهیه كنید ولی وضعیت اتاق به گونه ای باشد كه تاثیر منفی بر روی صدای ساز گذاشته و در نهایت نتوانید از صدای ساز خود لذت ببرید.
اگر در انتخاب پیانو به دلایل مختلف نتوانستید پیانویی مطابق با اندازه اتاق تهیه كنید میتوانید با یك تكنسین پیانو مشورت كنید تا پیانو شما را صداسازی (voicing) كند و یا نكات زیر را امتحان كنید.
2- محل پیانو را تغییر دهید و یا در همان محل جهت ساز را تغییر دهید.
اغلب اتاق ها سه جفت دیوار موازی با یكدیگر دارند. دو جفت دیوار رو بروی هم، سقف و كف اتاق. سطوح موازی با هم مستعد ایجاد طنین هستند و موجب می شوند برخی از فركانسها در نقاطی از اتاق بلندتر شنیده شده و در نقاطی دیگر تقریبا شنیده نشوند. دور كردن پیانو از گوشه اتاق، ایجاد فاصله بین پیانو و دیوار و تغییر جهت قرار گرفتن پیانو ممكن است به حل این مشكل كمك كند. هر بار كه تغییراتی اعمال می‌كنید باید به نقاط مختلف اتاق رفته و ببینید در آن نقطه صدای پیانو چه كیفیتی دارد. به یاد داشته باشید صدای پیانو در قسمتهای مختلف اتاق با زمانی كه پشت پیانو نشسته اید متفاوت است(ممكن است نوازنده مشكلی احساس نكند ولی شنودگانی كه در نقاط مختلف اتاق هستند نتوانند به درستی صدای پیانو را بشنوند).
3- از روكش های مخصوص برای كاهش صدا استفاده كنید.
روكش های پارچه ای مخصوصی كه برای قرار گفتن بر روی سیم های گرند پیانو طراحی شده اند اگر دارای یك لایه پارچه باشند تنها به مقدار محدودی می‌توانند صدای پیانو را كاهش دهند. بر اساس تحقیقات به عمل آمده پارچه های نازك و تك لایه فقط صدای نتهای زیر را كاهش می‌دهند. البته می‌توان روكش های ضخیم تری را نیز از بازار پیدا كرد. معمولا برای هر گرند پیانو باید روكش مخصوص خودش را (كه با توجه به ابعاد و كیفیت صدای ساز تولید شده اند) تهیه كنید تا بهترین كارایی را داشته باشد. استفاده از روكش های بسیار بلند كه بلندی انها تا كف اتاق می‌رسد نیز روش مؤثرتری برای كاهش صدای پیانو است ولی مشكل این روش این است كه درب پیانو باید به طور كامل بسته شود و پوپیتر را باید بر روی روكش قرار دهیم. این كار معمولا جلوه مناسبی ندارد ولی در صورت اجبار روشی بسیار مؤثر محسوب می‌شود. برای پیانو های دیواری می‌توان از یك تكه موكت یافرش استفاه كرد و آن را در پشت پیانو جاسازی كرد.
4- قرار دادن اشیاء جاذب صوت درون پیانو (بین صفحه صدا و تیرك های چوبی كه در زیر صفحه صدا قرار گرفته اند).
قرار دادن فوم های نرم و یا تكه های موكت بین این تیرك های چوبی (كه از زیر گرند پیانو قابل مشاهده است) و یا در پیانو های دیواری بین تیرك های چوبی عمودی پشت ساز به میزان زیادی می تواند بلندی صدای پیانو را كاهش دهد. ورقه های فوم را از فروشگاهها تهیه كنید و پس از اندازه گیری و برش دادن، آنها را بین تیرك ها جاسازی كنید. برای اطمینان از عدم آسیب احتمالی به صفحه صدا و ایجاد نویز و گِز در پیانو (كه از معایب این روش است) میتوانید از یك تكنسین پیانو كمك بگیرید. اگر خودتان این كار را انجام می‌دهید بسیار با دقت و وسواس عمل نمائید. توجه كنید كه این روش برای پیانوهای مجهز به سیستم تنظیم رطوبت و یا سیستم نوازندگی خودكار (player piano) قابل اجرا نیست.
5- قرار دادن فرش یا قالیچه در زیر پیانو ( بر روی كف اتاق) برای جذب صدا.
صدای گرند پیانو عمدتا از دو قسمت به فضای اطراف راه پیدا می‌کند ؛ یكی درب بالایی پیانو (كه تحت زاویه مشخصی باز می‌شود) و بخش دیگر از زیر صفحه صدا به سمت كف اتاق. اگر روكش كف اتاق شما از مواد منعكس كننده صدا نظیر چوب، سرامیك و یا سنگ ساخته شده باشد، قرار دادن یك فرش در زیر پیانو می‌تواند تا حد قابل توجهی بلندی صدا را كاهش دهد. هر چه فرش ضخیم تر باشد میزان جذب بالاتری دارد. بهتر است زیر فرش موكتی ضخیم قرار داده شود. با جابجا كردن و تغییر جهت فرش میتوانید بهترین حالت ممكن را به دست آورید. برای اثربخشی بهتر میتوانید بر روی این فرش چند بالش نیز قرار دهید!
6-قرار دادن لوازم و اشیاء زیر پیانو برای متفرق كردن صدا.
در صورتیكه نمی‌خواهید صدای پیانو را كاهش دهید و هدف این است كه صدای پیانو بیشتر به قسمتهای مختلف اتاق برسد می توانید از محفظه زیر پیانو برای قرار دادن كمد، صندوق كوچك، گلدان و .... استفاده كنید. این كار باعث می‌شود صدای پیانو به قسمتهای مختلف اتاق منحرف شود.
اگر با انجام موارد بالا هنوز نتوانسته اید صدایی مطلوب به دست آورید میتوانید سه مورد بعدی كه تنها شامل ایجاد تغییرات در اتاق است را نیز امتحان كنید.
7- پوشاندن و یا حذف پوشش روی دیوارها و پنجره ها.
سطوح شیشه ای صداهای با فركانس بالا(زیر) را منعكس كرده ولی فركانسهای پایین (بم) از آنها عبور می‌كند. اتاقهایی كه دارای تعداد زیادی پنجره باشد معمولا صدایی زننده و تیز ایجاد می‌كنند كه به دلیل بازتاب همین فركانسهای بالا است. پوشاندن این پنجره ها معمولا موجب جذب فركانسهای بالا شده و با انجام این كار مجددا توازن بین صداهای بم و زیر برقرار می‌شود. پارچه های نمدی ضخیم بهترین گزینه برای پوشش سطوح شیشه ای است. نصب پارچه های پرده‌ای نازك تاثیر كمی بر روی صدا دارد ولی در برخی از موارد كه نیاز نیست مقدار بالای صدا جذب شود استفاده از آنها می‌تواند به تنظیم دقیق صدا كمك كند.
دیوارها و سقف خالی( بدون پوشش) نیز همانند شیشه عمل می‌كنند با این تفاوت كه فركانسهای پایین تر را بهتر حفظ می‌كنند. اگر در چنین اتاقی با مشكل گنگ بودن صدا مواجه بودید، نصب پرده، قالیچه تزئینی و سایر مواد جاذب صدا بر روی دیوار می‌تواند به رفع مشكل كمك كند. در عین حال می‌توان از پانلهای فشرده جاذب صوت موجود در بازار نیز استفاده نمود. تنها مشكل این پانلها ظاهر آنهاست، چرا كه برخی از افراد دوست ندارند اتاق خانه شان شبیه به اتاق یك استودیوی حرفه ای باشد!
در اتاق هایی كه سقف بسیار بلند است، آویزان كردن پارچه های بلند نظیر پرچم و یا سایر مواد جاذب صوت می‌تواند به بهبود صدا كمك كند.
دقت كنید كه عموما مواد جاذب صوتی كه در خانه ها یافت میشوند معمولا در فركانسهای پایینتر از 200 هرتز(تقریبا فركانس های پایینتر از دو میانی در پیانو) كارایی مناسبی ندارند و چنان چه مشكل شما با این محدوده فركانسی باشد بهتر است از مواد جاذب صوت حرفه‌ای موجود در بازار كه برای فركانسهای پایین طراحی شده اند استفاده كنید.
8-اضافه یا حذف كردن مبلمان و یا سایر اشیاء جاذب صوت در اتاق.
اضافه كردن مبلمان و اشیاء جاذب صوت نظیر فرش، موكت، لوستر و ..... موجب كاهش و حذف آنها موجب افزایش طنین در اتاق می‌شود. حتی قرار دادن چند دست لباس بر روی یك میز می‌تواند تا حدی از بازگشت صدا جلوگیری كند! به طور اجمالی مبلمان و وسایلی كه در سطح زمین قرار داده شوند بیشترین تاثیر را بر روی جذب صدا دارند و لوستر و آویزهای سقفی، فلزات و چوب تاثیر كمتری دارند.
9-حذف یا نصب سقف آویزهایی كه موجب پراكنده كردن امواج صوتی میشوند.
دقت كنید كه در صورت استفاده بیش از حد از اشیاء جاذب صوت ممكن است صدای پیانو بسیار خشك و بی روح شود. بعضی اوقات ما نمی‌خواهیم صدا را كم كنیم ، بلكه می خواهیم آن را به قسمتهای مختلف اتاق منحرف كنیم. با این كار صدایی طبیعی تر و شفاف تر حاصل شده و طنین آن در حد مناسب حفظ می‌شود. برای این كار به اشیاء كوچك یا بزرگ با شكل هندسی پیچیده نیاز داریم تا اثر سطوح بازتاب كننده بزرگ نظیر دیوارها را كاهش دهیم. البته این كار باید با روش سعی و خطا صورت گیرد تا بهترین حالت ممكن به دست آید. به عنوان مثال می توان از كتابخانه(به شرط آنكه خیلی بزرگ نباشد)، میز، شمعدان! پارتیشن و مجسمه برای این منظور استفاده كرد. در صورتی سقف خانه دارای شیار باشد، به پراكنده شدن صوت كم می‌كند.
10- از متخصصین علم آكوستیك و مهندسین صدا كمك بگیرید.
برخی از مشكلات آكوستیكی پیچیده تر از آن هستند كه بتوان با روشهای ساده با آنها مواجه شد. اگر تمامی موارد گفته شده را امتحان كردید و هنوز مشكل پابرجاست توصیه می كنم در اسرع وقت با یك متخصص صدا مشورت كنید.
